मनोमयः प्राणशरीरनेता प्रतिष्ठितोऽन्ने हृदयं सन्निधा

 

मनोमयः प्राणशरीरनेता प्रतिष्ठितोऽन्ने हृदयं सन्निधाय। तद्‌ विज्ञानेन परिपश्यन्ति धीरा आनन्दरूपममृतं यद्‌ विभाति ॥

॥ लिप्यन्तरणम् ॥

manomayaḥ prāṇaśarīranetā pratiṣṭhito'nne hṛdayaṁ sannidhāya | tad vijñānena paripaśyanti dhīrā ānandarūpamamṛtaṁ yad vibhāti ||

॥ अन्वयः ॥

मनोमयः प्राणशरीरनेता सः हृदयम् सन्निधाय अन्ने प्रतिष्ठितः धीराः यत् आनन्दरूपम् अमृतं विभाति विज्ञानेन तत् परिपश्यन्ति ॥

॥ अन्वयलिप्यन्तरणम् ॥

manomayaḥ prāṇaśarīranetā ( saḥ ) hṛdayam sannidhāya anne pratiṣṭhitaḥ dhīrāḥ yat ānandarūpam amṛtaṁ vibhāti vijñānena tat paripaśyanti ||

॥ सुबोधिनीभाष्यम् - गोपालानन्दस्वामिरचितम् ॥

यः सर्वज्ञः सर्वविद्यस्यैष महिमा भुवि ।

दिव्ये ब्रह्मपुरे ह्येष व्योमन्यात्मा प्रतिष्ठितः । इत्यत्र व्याख्यातम् ।

॥ आङ्गल-अर्थः ॥

A mental being, leader of the life and the body, has set a heart in matter, in matter he has taken his firm foundation. By its knowing the wise see everywhere around them That which shines in its effulgence, a shape of Bliss and immortal.

॥ हिन्दी-अर्थः ॥

वह मनोमय है, प्राण एवं शरीर का नेता है, जिसने जड़तत्त्व (अन्न) में हृदय को स्थापित कर दिया है, जो स्वयं जड़तत्त्व (अन्न) में सुप्रतिष्ठित है। उसे जानने से ज्ञानीजन (धीर पुरुष) अपने चारों ओर 'उस' (आत्मतत्त्व) का दर्शन करते हैं जिसकी ज्योति सर्वत्र भासित होती है, जो 'आनन्दरूप' एवं अमृत-स्वरूप है।

॥ शब्दावली ॥

मनोमयः - manomayaḥ - a mental being

प्राणशरीरनेता - prāṇaśarīranetā - leader of the life and the body

हृदयम् - hṛdayam - a heart

सन्निधाय - sannidhāya - having set

अन्ने - anne - in matter

प्रतिष्ठितः - pratiṣṭhitaḥ - he has taken his firm foundation

धीराः - dhīrāḥ - the wise,

यत् - yat - that which

आनन्दरूपम् अमृतम् - ānandarūpam amṛtam - a shape of Bliss and immortal

विभाति - vibhāti - That which shines in its effulgence

तत् विज्ञानेन - tat vijñānena - by its knowing

परिपश्यन्ति - paripaśyanti - see everywhere around