तेजो ह वाव उदानस्तस्मादुपशान्ततेजाः

 

तेजो ह वाव उदानस्तस्मादुपशान्ततेजाः पुनर्भवमिन्द्रियैर्मनसि सम्पद्यमानैः ॥

॥ लिप्यन्तरणम् ॥

tejo ha vāva udānastasmādupaśāntatejāḥ punarbhavamindriyairmanasi sampadyamānaiḥ ||

॥ अन्वयः ॥

तेजः ह वाव उदानः तस्मात् उपशान्ततेजाः मनसि सम्पद्यमानैः इन्द्रियैः पुनर्भवं प्रतिपद्यन्ते ॥

॥ अन्वयलिप्यन्तरणम् ॥

tejaḥ ha vāva udānaḥ tasmāt upaśāntatejāḥ manasi sampadyamānaiḥ indriyaiḥ punarbhavaṁ ( pratipadyante) ||

॥ सुबोधिनीभाष्यम् - गोपालानन्दस्वामिरचितम् ॥

आदित्यो ह वै बाह्यः प्राण उदयत्येष ह्येनं चाक्षुषं प्राणमनुगृह्णानः पृथिव्यां या देवता

सैषा पुरुषस्यापानमुपष्टभ्य अन्तरा यदाकाशः स समानो वायुर्व्यानः ॥८॥ इत्यत्र व्याख्यातम् ।

॥ आङ्गल-अर्थः ॥

“Light, the primal energy, is the upper breath; therefore when the light and heat in a man hath dwindled, his senses retire into themind and with these he departeth into another birth.

॥ हिन्दी-अर्थः ॥

'''तेज' आदि-ऊर्जा, ही है उदान; अतः जब मनुष्य में तेज तथा ऊष्मा क्षीण होने लगती हैं, तब उसकी इन्द्रियां मन में सिमट जाती हैं तथा अवस्था में वह पुनर्जन्म के लिए प्रयाण कर जाता है।

॥ शब्दावली ॥

तेजः ह वाव - tejaḥ ha vāva - Light, the primal energy is

उदानः - udānaḥ - the upper breath

तस्मात् - tasmāt - therefore

उपशान्ततेजाः - upaśāntatejāḥ - when the light and heat in a man hath dwindled

मनसि सम्पद्यमानैः इन्द्रियैः - manasi sampadyamānaiḥ indriyaiḥ - senses retire into the mind and with these

पुनर्भवम् - punarbhavam - he departeth into another birth