तान्‌ वरिष्ठः प्राण उवाच। मा

तान्‌ वरिष्ठः प्राण उवाच। मा मोहमापद्यथ अहमेवैतत्पञ्चधात्मानं प्रविभज्यैतद्बाणमवष्टभ्य विधारयामीति तेऽश्रद्दधाना बभूवुः ॥

॥ लिप्यन्तरणम् ॥

tān variṣṭhaḥ prāṇa uvāca | mā mohamāpadyatha ahamevaitatpañcadhātmānaṁ pravibhajyaitadbāṇamavaṣṭabhya vidhārayāmīti te'śraddadhānā babhūvuḥ ||

॥ अन्वयः ॥

वरिष्ठः प्राणः तान् उवाच मोहं मा आपद्यथ अहम् एव एतत् आत्मानं पञ्चधा प्रविभज्य एतत् बाणम् अवष्टभ्य विधारयामि। ते अश्रद्धधानाः बभूवुः ॥

॥ अन्वयलिप्यन्तरणम् ॥

variṣṭhaḥ prāṇaḥ tān uvāca mohaṁ mā āpadyatha aham eva etat ātmānaṁ pañcadhā pravibhajya etat bāṇam avaṣṭabhya vidhārayāmi| te aśraddhadhānāḥ babhūvuḥ ||

॥ सुबोधिनीभाष्यम् - गोपालानन्दस्वामिरचितम् ॥

तान्वरिष्ठः प्राण उवाच मा मोहमापद्यथाहमे वै तत्पञ्चधात्मानं प्रविभज्यैतद्वाणमवष्टभ्य विधारयामीति ॥३॥

तानेवमभिमन्यमानान्वरिष्ठः प्राणः - मुख्यप्राण उवाच। मा मोहमापद्यथ - वयमेव स्वातन्त्र्येण विधारका इति माभूद्वो मोहः । अहमेक एवात्मानं प्राणापानादिरूपेण पञ्चधा विभज्यैतच्छरीरं विधारयामि । अवकाशदानादि यद्वः कार्यमुपलभ्यते तदसति मत्सान्निध्ये न घटेतेति भावः ॥३॥

॥ आङ्गल-अर्थः ॥

“Then answered Breath, their mightiest: 'Yield not unto delusion; I dividing myself into this fivefold support this harp of God, I am its preserver.' But they believed him not.

॥ हिन्दी-अर्थः ॥

''उनमें वरिष्ठ (सर्वाधिक शक्तिशाली) 'प्राण' बोला, ''आप मोह- भ्रम में मत पड़िये; मैं स्वयं को ही पंचविध रूप में विभक्त करके भगवान् के इस वाद्ययन्त्र को सहारा देता हूँ, मैं ही इसका संरक्षक हूँ।'' किन्तु उन्होंने उस पर विश्वास नहीं किया।

॥ शब्दावली ॥

वरिष्ठः प्राणः - variṣṭhaḥ prāṇaḥ - Breath, their mightiest

तान् उवाच - tān uvāca - answered to them

मोहम् - moham - unto delusion

मा आपद्यथ - mā āpadyatha - yield not

अहम् एव - aham eva - I alone

आत्मानम् - ātmānam - myself

एतत् प्रविभज्य पञ्चधा - etat pravibhajya pañcadhā - dividing into this fivefold

एतत् बाणम् - etat bāṇam - this harp of God

अवष्टभ्य - avaṣṭabhya - support

विधारयामि - vidhārayāmi - I am its preserver

ते - te - they

अश्रद्धधानाः बभूवुः - aśraddhadhānāḥ babhūvuḥ - believed him not