यस्याग्निहोत्रमदर्शमपौर्णमास

यस्याग्निहोत्रमदर्शमपौर्णमास-मचातुर्मास्यमनाग्रयणमतिथिवर्जितं च। अहुतमवैश्वदेवमविधिना हुत-मासप्तमांस्तस्य लोकान्‌ हिनस्ति ॥

॥ लिप्यन्तरणम् ॥

yasyāgnihotramadarśamapaurṇamāsa-macāturmāsyamanāgrayaṇamatithivarjitaṁ ca | ahutamavaiśvadevamavidhinā huta-māsaptamāṁstasya lokān hinasti ||

॥ अन्वयः ॥

यस्य अग्निहोत्रम् अदर्शम् अपौर्णमासम् अचातुर्मास्यम् अनाग्रयणम् अतिथिवर्जितम् अहुतम् अवैश्वदेवम् अविधिना हुतम् च तस्य आसप्तमान् लोकान् हिनस्ति ॥

॥ अन्वयलिप्यन्तरणम् ॥

yasya agnihotram adarśam apaurṇamāsam acāturmāsyam anāgrayaṇam atithivarjitam ahutam avaiśvadevam avidhinā hutam ca tasya āsaptamān lokān hinasti ||

॥ सुबोधिनीभाष्यम् - गोपालानन्दस्वामिरचितम् ॥

यथाविधि हुतमप्यन्येन नित्येन कर्मणा विरहितं चेत्तदप्यननुष्ठितसममनर्थदं चेत्याह यस्येति ।

यस्याग्निहोत्रमदर्शमपौर्णमासमचातुर्मास्यमनाग्रयणमतिथिवर्जितं च ।

अहुतमवैश्वदेवमविधिना हुतमासप्तमांस्तस्य लोकान्हिनस्ति ॥३॥

यस्याग्निहोत्रं यथावद्विहितमपि दर्शादिरहितं तत्तस्य लोकानासप्तमान्हिनस्ति । तत्सन्ततौ यावत्सप्तपुरुषम् अनर्थः स्यादिति भावः । एतेन फलकामनया क्रियमाणेषु कर्मस्वल्पेऽपि स्खालित्येऽनर्थबाहुल्यापादकत्वरूपो दोषः सूचितः ॥३॥

॥ आङ्गल-अर्थः ॥

For he whose altarfires are empty of the newmoon offering and the fullmoon offering and the offering of the rains and the offering of the first fruits, or unfed, or fed without right ritual, or without guests or without the dues to the VishwaDevas, destroys his hope of all the seven worlds.

॥ हिन्दी-अर्थः ॥

जिसकी यज्ञाग्नि (अग्निहोत्र) अमावस्या को दी जाने वाली आहुति से रहित है, पूर्णिमा को दी जाने वाली आहुति से रहित है, वर्षाकाल की (चातुर्मास्य) आहुति तथा प्रथम फल-अन्नादि के समय दी जाने वाली आहुति से रहित है, वह अहुत है अथवा अविधिपूर्वक हुत है अथवा अतिथि-यज्ञ-विहीन है, अथवा विश्व-देवों को दी जाने वाली आहुतियों से रहित है, वह अपने सातों लोकों की पुण्य-प्रत्याशा को नष्ट कर देता है।

॥ शब्दावली ॥

यस्य - yasya - he whose

अग्निहोत्रम् - agnihotram - altar-fires

अदर्शम् - adarśam - are empty of the newmoon offering

अपौर्णमासम् - apaurṇamāsam - are empty of the fullmoon offering

अचातुर्मास्यम् - acāturmāsyam - are empty of the offering of the rains

अनाग्रयणम् - anāgrayaṇam - are empty of the offering of the first fruits

अतिथिवर्जितम् - atithivarjitam - without guests

अवैश्वदेवम् - avaiśvadevam - without the dues to the VishwaDevas

अहुतम् - ahutam - unfed

अविधिना हुतम् च - avidhinā hutam ca - or fed without right ritual

तस्य - tasya - his

आसप्तमान् लोकान् - āsaptamān lokān - hope of all the seven worlds

हिनस्ति - hinasti - destroys