Ad Code

प्रणवो धनुः श्रो ह्यात्मा ब्रह्म तल्लक्ष्यमुच्यते।



प्रणवो धनुः श्रो ह्यात्मा ब्रह्म तल्लक्ष्यमुच्यते। अप्रमत्तेन वेद्धव्यं शरवत तन्मयो भवेत् ॥

लिप्यन्तरणम्॥ लिप्यन्तरणम् ॥

प्रणवो धनुः श्रो ह्यात्मा ब्रह्मा तल्लक्ष्यमुच्यते | अप्रमत्तेन वेद्धव्यं शरवत तन्मयो भवेत् ||

अन्वयः॥अन्वयः ॥

प्रणवः धनुः शरः हि आत्मा ब्रह्म तत् लक्ष्यम् उच्यते अप्रमत्तेन तत् लक्ष्यं वेद्धव्यं शरवत तन्मयः भवेत् ॥

अन्वयलिप्यन्तरणम्॥ अन्वयलिप्यन्तरणम् ॥

प्रणवः धनुः शरः हि आत्मा ब्रह्म तत् लक्ष्यम् उच्यते अप्रमत्तेन (तत् लक्ष्यम्) वेद्धव्यं शरवत तन्मयः भवेत् ||

सुदुदिनिभाष्यम् - गोपालानन्दस्वामीचितम्॥ सुदुदिनीभाष्यम् - गोपालानन्दस्वामीचितम् ॥

किं धनुः कः शर इत्यत्रः - प्रणव इति।

प्रणवो धनुः श्रो ह्यात्मा ब्रह्म तल्लक्ष्यमुच्यते।

अप्रमत्तेन वेद्धव्यं सर्वत्तन्मयो भवेत् ॥4॥

प्रणवो धनुः श्रो ह्यात्मा - प्रणवेन ह्यलम्बानेन ब्रह्म लक्ष्यमभिविष्टि बुद्धिर्प्रतिहता धनुरेव शरः। आत्मशब्देनेः बुद्धिरुच्यते। ब्रह्म तल्लक्ष्यमुच्यते तत् यदुपवर्णितमाविरीत्यादिना तत्। अप्रमत्तेन वेद्धव्यम् - प्रमादश्चेह प्रकाशवासना। सर्वत्तन्मयो भवेत् - श्रेणेव बुद्ध्या तन्मय भव्यमित्यरतः। मायादात्र प्राचुर्ये। शरः शूरेण प्रस्तो विदार्य लक्ष्यमन्तर्निलेणः परितो लक्ष्यसंबद्धस्तदानलिधस्वसंकृतेतया तत्प्रचुरो भवति, तथा बुद्धिया ब्राह्मणी गाधं प्रविष्टया तदनालीदस्वसंकृतेतया तत्प्रचुर्या भव्यमिति भवः। एतेन ध्यानकाष्ठोक्ता।

यद्वा श्रो ह्यात्मेत्यत्रात्मशब्देन जीव उच्यते, तस्योपासनिशिता च प्रकृतिविक्तज्ञाननायककारस्वरूपनिरन्तरचिन्तनाभ्यासबलेन सर्वदा स्वस्मै प्रकाशमानविक्तसमता, ईदृशमात्मश्रं प्राण धनुरावेसि सई वेद्धव्यं ब्रह्म लक्ष्यम्। सर्वत्तनमयो भवेत् यथा प्रक्षिप्तस्तिष्णः शरः प्रविष्य लमन्तर्निलेनस्ततः अविभक्तः तत्प्राचुर्यत्पृथगव्यवहारशून्यो भवति, तथा तद्भवगतेन चेतसा ब्रह्म लक्ष्मलक्ष्य तत्र योगितोऽयममाताऽस्तात्मव्याहारो भवेत्। स्वतन्त्र्यज्ञानमूलक्केलेहनगरविधुरो ब्रह्मात्मिकस्वात्मदृष्टिऽहं ब्रह्मास्मित्येवात्मस्वरूपं ब्रह्मसमाधिस्थः पश्येदिति भवः। ब्रह्मसमाधिस्थेन स्वात्मसुर्थिमताऽपि न भाव्यमिति वा ॥4॥

आंगल-अर्थः ॥ आंगल-अर्थः ॥

ॐ धनु है और आत्मा बाण है, और वह, ब्रह्म भी, लक्ष्य कहा गया है। उसे अविवेकपूर्ण लक्ष्य से भेद करना चाहिए; उसी प्रकार शामिल होना चाहिए जैसे कि अपने लक्ष्य में खो जाना चाहिए।

हिन्दी-अर्थः॥ हिन्दी-अर्थः ॥

ॐ (प्रणव) धनु है और आत्मा बाण है, और 'वह' अर्थात 'ब्रह्म' को लक्ष्य के रूप में कहा गया है। 'उसका' प्रमाद अनुपयोगी वेधन करना नक्षत्र; जिस प्रकार शर अर्थात् बाण अपने लक्ष्य में निर्दिष्ट हो जाता है उसी प्रकार मनुष्य को 'उस' में (ब्रह्म में) तन्मय होना चाहिए।

॥ ॥

प्रणवःप्रणवः धनुः - प्रणवः धनुः - ॐ धनुराशि है

शरःशरः ही आत्मा - शरः ही आत्मा - आत्मा तीर है

ब्रह्मब्रह्म - ब्रह्म - ब्रह्म

तत् लक्ष्यम्तत् लक्ष्यम् - तत् लक्ष्यम् - लक्ष्य के रूप में

उच्यतेउच्यते - उच्यते - कहा गया है

अप्रमट्टेनअप्रमटेटेन - अप्रैमटेना - एक अटल उद्देश्य के साथ

वेद्धव्यम्वेद्धव्यम् - वेद्धव्यम् - जिसे छेदा जाना चाहिए

शर्वत्शरवत - शरवत - एक तीर के रूप में (अपने लक्ष्य में खोया हुआ)

तन्मयःतन्मयः - तन्मयः - समवेत लीन

भवेत्भवेत् - भवेत् - एक होना ही चाहिए


एक टिप्पणी भेजें

0 टिप्पणियाँ

Ad Code