श्रीदण्डिनः कृतौ दशकुमारचरिते सोमदत्तचरितं नाम तृतीय उच्छ्वासः
तृतीयोच्छ्वासः
दकुच १,३.१
’देव, भवच्चरणकमलसेवाभिलाषीभूतो
ऽहं भ्रमन्नेकस्यां वनावनौ पिपासाकुलो लतापरिवृतं शीतलं नदसलिलं
पिबन्नुज्ज्वलाकारं रत्नं तत्रैकमद्राक्षम् ।
तदादाय गत्वा कञ्चनाध्वानमम्बरमणेरत्युष्णतया
गन्तुमक्षमो वने ऽस्मिन्नेव किमपि देवतायतनं प्रविष्टो दीनाननं बहुतनयसमेतं
स्थविरमहीसुरमेकमवलोक्य कुशलमुदितदयो ऽहमपृच्छम् ।। दकुच_१,३.१ ।।
दकुच १,३.२
कार्पण्यविवर्णवदनो मदाशापूर्णमानसो
ऽवोचदग्रजन्मा-"महाभाग सुतानेतान्मातृहीनाननेकैरुपायै
रक्षन्निदानीमस्मिन्कुदेशे भैक्ष्यं संपाद्य दददेतेभ्यो वसामि शिवालये ऽस्मिन्ऽिति
।। दकुच_१,३.२ ।।
दकुच १,३.३
’भूदेव, एतत्कटकाधिपती राजा
कस्य देशस्य, किं नामधेयः, किमत्रागमनकारणमस्यऽ
इति पृष्टो ऽभाषत महीसुरः-"सौम्य, मत्तकालो नाम
लाटेश्वरो देशस्यास्य पालयितुर्वीरकेतोस्तनयां वामलोचनां नाम
तरुणीरत्नमसमानलावण्यां श्रावं श्रावमवधूतदुहितृप्रार्थनस्य तस्य नगरीमरौत्सीत् ।
वीरकेतुरपि भीतो महदुपायनमिव तनयां मत्तकालायादात् ।
तरुणीलाभहृष्टचेता लाटपतिः "परिणेया निजपुर एवऽ इति
निश्चित्य गच्छन्निजदेशं प्रति संप्रति मृगयादरेणात्र वने सैन्यावासमकारयत् ।।
दकुच_१,३.३ ।।
दकुच १,३.४
कन्यासारेण नियुक्तो मानपालो नाम वीरकेतुमन्त्री
मानधनश्च्तुरङ्गबल समन्वितो ऽन्यत्र रचितशिबिरस्तं निजनाथावमानखिन्नमानसो
ऽन्तर्बिभेद इति ।। दकुच_१,३.४ ।।
दकुच १,३.५
विप्रो ऽसौ बहुतनयो विद्वान्निर्धनः स्थविरश्च दानयोग्य
इति तस्मै करुणापूर्णमना रत्नमदाम् ।
परमाह्लादविकसिताननो ऽभिहितानेकाशीः कुत्रचिदग्रजन्मा
जगाम ।
अध्वश्रमखिन्नेन मया तत्र निरवेशि निद्रासुखम् ।
तदनु पश्चान्निगडितबाहुयुगलः स भूसुरः
कशाघातचिह्नितगात्रो ऽनेकनैस्त्रिंशिकानुयातो ऽभ्येत्य माम् "असौ दस्युःऽ
इत्यदर्शयत् ।। दकुच_१,३.५ ।।
दकुच १,३.६
परित्यक्तभूसुरा राजभटा रत्नावाप्तिप्रकारं
मदुक्तमनाकर्ण्य भयरहितं मां गाढं नियम्य रज्जुभिरानीय कारागारम् "एते तव
सखायःऽ इति निगडितान्कांश्चिन्निर्दिष्टवन्तो मामपि निगडितचरणयुगलमकार्षुः ।
किड्कर्तव्यतामूढेन निराशक्लेशानुभवेनावाचि
मया-"ननु पुरुषा वीर्यपरुषाः, निमित्तेन केन निविशथ कारावासदुःखं दुस्तरम् ।
यूयं वयस्या इति निर्दिष्टमेतैः, किमिदम् इति ।। दकुच_१,३.६ ।।
दकुच १,३.७
तथाविधं मामवेक्ष्य भूसुरान्मया श्रुतं लाटपतिवृत्तान्तं
व्याख्याय चोरवीराः पुनरवोचन्-"महाभाग! वीरकेतुमन्त्रिणो मानपालस्य किङ्करा
वयम् ।
तदाज्ञया लाटेश्वरमारणाय रात्रौ सुरङ्गद्वारेण तदगारं
प्रविश्य तत्र राजाभावेन विषण्णा बहुधनमाहृत्य महाटवीं प्राविशाम ।
अपरेद्युश्च पदान्वेषिणो राजानुचरा बहवो ऽभ्येत्य
धृतधनचयानस्मान्परितः परिवृत्य दृढतरं बद्ध्वा निकटमानीय
समस्तवस्तुशोधनवेलायामेकस्यानर्घ्यरत्नस्याभावेनास्मद्वधाय माणिक्यादानादस्मान्
किलाशृङ्खलयन् इति ।। दकुच_१,३.७ ।।
दकुच १,३.८
श्रुतरत्नरत्नावलोकस्थानो ऽहम् "इदं तदेव
माणिक्यम्ऽ इति निश्चित्य भूदेवदाननिमित्तां दुरवस्थामात्मनो जन्म नामधेयं
युष्मदन्वेषणपर्यटनप्रकारं चाभाष्य समयोचितैः संलापैर्मैत्रीमकार्षम् ।
ततोर्ऽधरात्रे तेषां मम च शृङ्खलाबन्धनं निर्भिद्य
तैरनुगम्यमानो निद्रितस्य द्वाःस्थगणस्यायुधजालमादाय पुररक्षान्पुरतो
ऽभिमुखागतान्पटुपराक्रमलीलयाभिद्राव्य मानपालशिबिरं प्राविशम् ।
मानपालो निजकिङ्करेभ्यो मम कुलाभिमानवृत्तान्तं
तत्कालीनं विक्रमं च निशम्य मामार्चयत् ।। दकुच_१,३.८ ।।
दकुच १,३.९
परेद्युर्मत्तकालेन प्रेषिताः केचन पुरुषा मानपालमुपेत्य
"मन्त्रिन्, मदीयराजमन्दिरे सुरङ्गया बहुधनमपहृत्य चोरवीरा भवदीयं कटकं प्राविशन्
तानर्पय ।
नो चेन्महाननर्थः भविष्यति इति क्रूरतरं वाक्यमब्रुवन् ।
तदाकर्ण्य रोषारुणितनेत्रो मन्त्री लाटपतिः कः, तेन मैत्री का,
पुनरस्य वराकस्य सेवया किं लभ्यम् इति तान्निरभर्त्सयत्, ते च मानपालेनोक्तं विप्रलापं मत्तकालाय तथैवाकथयन् ।
कुपितो ऽपि लाटपतिर्देर्वीर्यगर्वेणाल्पसैनिकसमेतो
योद्धुमभ्यगात् ।
पूर्वमेव कृतरणनिश्चयो मानी मानपालः संनद्धयोधो
युद्धकामो भूत्वा निःशङ्कं निरगात् ।
अहमपि सबहुमानं मन्त्रिदत्तानि बहुलतुरङ्गमोपेतं
चतुरसारथिं रथं दृढतरं कवचं मदनुरूपं चापं च विविधबाणपूर्णं तूणीरद्वयं
रणसमुचितान्यायुधानि गृहीत्वा युद्धसंनद्धो मदीयबलविश्वासेन रिपूद्धरणोद्युक्तं
मन्त्रिणमन्वगाम् ।
परस्परमत्सरेण तुमुलसङ्गरकरमुभयसैन्यमतिक्रम्य
समुल्लसद्भुजाटोपेन बाणवर्षं तदङ्गे विमुञ्चन्नरातीन् प्राहरम् ।। दकुच_१,३.९ ।।
दकुच १,३.१०
ततो ऽतिरयतुरङ्गमं मद्रथं तन्निकटं नीत्वा
शीघ्रलङ्घनोपेततदीयरथो ऽहमरातेः शिरःकर्तनमकार्षम् ।
तस्मिन्पतिते तदवशिष्टसैनिकेषु पलायितेषु
नानाविधहयगजादिवस्तुजातमादाय परमानन्दसंभृतो मन्त्री ममानेकविधां संभावनामकार्षीत्
।। दकुच_१,३.१० ।।
दकुच १,३.११
मानपालप्रेषितात्तदनुचरादेनमखिलमुदन्तजातमाकर्ण्य
सन्तुष्टमना राजाभ्युद्गतो मदीयपराक्रमे विस्मयमानः समहोत्सवममात्यबान्धवानुमत्या
शुभदिने निजतनयां मह्यमदात् ।
ततो यौवराज्याभिषिक्तो ऽहमनुदिनमाराधितमहीपालचित्तो
वामलोचनयानया सह नानाविधं सौख्यमनुभवन्भवद्विरहवेदनाशल्यसुलभवैकल्यहृदयः
सिद्धादेशेन सुहृज्जनावलोकनफलं प्रदेशं महाकालनिवासिनः परमेश्वरस्याराधनायाद्य
पत्नीसमेतः समागतो ऽस्मि ।
भक्तवत्सलस्य गौरीपतेः कारुण्येन
त्वत्पदारविन्दसंदर्शनानन्दसंदोहो मया लब्धःऽ इति ।। दकुच_१,३.११ ।।
दकुच १,३.१२
तन्निशम्याभिनन्दितपराक्रमो राजवाहनस्तन्निरपराधदण्डे
दैवमुपालभ्य तस्मै क्रमेणात्मचरितं कथयामास ।
तस्मिन्नवसरे पुरतः पुष्पोद्भवं विलोक्य ससंभ्रमं
निजनिटिलतटस्पृष्टचरणाङ्गुलिमुदञ्जलिममुं गाढमालिङ्ग्यानन्दबाष्पसंकुलसंफुल्ललोचनः
"सौम्य सोमदत्त, अयं सः पुष्पोद्भवःऽ इति तस्मै तं दर्शयामास ।। दकुच_१,३.१२ ।।
दकुच १,३.१३
तौ च चिरविरहदुःखं विसृज्यान्योन्यालिङ्गनसुखमन्वभूताम्
।
ततस्तस्यैव महीरुहस्य छायायामुपविश्य राजा
सादरहासमभाषत-"वयस्य,
भूसुरकार्यं करिष्णुरहं मित्रगणो विदितार्थः सर्वथान्तरायं
करिष्यतीति निद्रितान्भवतः परित्यज्य निरगाम् ।
तदनु प्रबुद्धो वयस्यवर्गः किमिति निश्चित्य मदन्वेषणाय
कुत्र गतवान् ।
भवानेकाकी कुत्र गतःऽ इति ।
सो ऽपि ललाटतटचुम्बदञ्जलिपुटः सविनयमलपत् ।। दकुच_१,३.१३ ।।
इति श्रीदण्डिनः कृतौ दशकुमारचरिते सोमदत्तचरितं नाम
तृतीय उच्छ्वासः
0 Comments
If you have any Misunderstanding Please let me know