सप्तरत्नम्

 सप्तरत्नम् 

वाञ्छा राजा तथा छेदो वृक्षं वित्तेन किं तथा ।

खर्गोधनेन किं ज्ञेयं सप्तरत्नमिदं क्रमात् ॥

वाञ्छा सज्जनसङ्गमे परगुणे प्रीतिर्गुरौ नम्रता

     विद्यायां व्यसनं म्वयोषिति रतिर्लोकापवादाद्भयम् ।

भक्तिश्चक्रिणि शक्तिरात्मदमने संसर्गमुक्तिः खले

     रते यत्र वसन्ति निर्मलगुणास्तेभ्यो नरेभ्यो नमः ॥ १॥

राजा धर्मविना द्विजः शुचिविना ज्ञानं विना योगिनः

     कान्ता सत्यविना हयो गतिविना भूषा च ज्योतिर्विना ।

योद्धा शूरविना तपो ब्रतविना छन्दो विना गीयते

     भ्राता स्नेहविना नरो हरिविना मुञ्चन्ति शीघ्रं बुधाः ॥ २॥

छेदश्चन्दनचूतचम्पकवने रक्षास्ति साकोटके

     हिंसा हंसमयूरकोकिलकुले काकेष नित्यादरः ।

मातङ्गेन खर क्रयः समतुला कर्पूरकार्पासयोः

     एषा यत्र विचारणा गुणिगणे देशाय तस्मै नमः ॥ ३॥

वृक्षं क्षीणफलं त्यजन्न्ति विहगाः शुष्कं सरः सारसाः

     पुष्पं पर्युषितं त्यजन्ति मधुपा दग्धं वनान्तं मृगाः ।

निर्द्रव्यं पुरुषं त्यजन्ति गणिका भ्रष्टश्रियं मन्त्रिणः

     सर्वे कार्यवशाजनोभिरमते कस्यास्ति को वल्लभः ॥ ४॥

वित्तेन किं वितरणं यदि नास्ति दीने

     कि सेवया यदि परोपकृतौ न यत्नः ।

किं सङ्गमेन तनयो यदि नेक्षणीयः

     किं यौवनेन विरहो यदि वल्लभायाः ॥ ५॥

स्वर्गः किं यदि वल्लभा निजवधूः किं वा विभूषा विधिः

लावन्यं यदि किं सुधाकरकरः शृङ्गारगर्भा गिरः

मृत्युः किं यदि दुर्जनेष्ववनतिः किं धिक् यदि पार्थना

प्राप्तेष्टः करिकेतनो यदि भवेत् किं कल्पभूमीरुहैः ॥ ६॥

धनेन किं यो न ददाति याचके

     बलेन किं यश्च रिपून्न वाधते ।

श्रुतेन किं यो नच धर्ममाचरेत्

     किमात्मना यो न जितेन्द्रियो भवेत् ॥ ७॥

इति सप्तरत्नं समाप्तम् ॥